12 BİN YILLIK HİLAR MAĞARALARI
Diyarbakır’ın Ergani ilçesinde yer alan ve 1. derece arkeolojik sit alanı olarak tescillenen 12 bin yıllık Hilar Mağarası, Anadolu’nun en eski mağara yerleşimlerinden biri olarak biliniyor.
Neolitik Çağ’a ilişkin yapıtların bulunduğu, kaya mezarları ve kabartmaların dikkati çektiği mağaralar, göçebelikten yerleşik köy yaşantısına, avcılık ve toplayıcılıktan besin üretimine geçilen kıymetli bir tarihî periyoda şahitlik ediyor.
Ergani Kaymakamı Ahmet Karaaslan, Hilar Mağaraları’nın çok değerli bir tarihi yapı olduğunu söyledi.
Mağaranın yanında göçebelikten yerleşik yaşama geçilerek tarıma birinci başlanan yerlerden Çayönü Höyüğü’nün bulunduğuna dikkati çeken Karaaslan, şöyle dedi:
“İkisi iç içe, birebir vakitte tarihî bir gelişimi de açıklıyor. Birinci yerleşimden mağaralardaki yaşama kadar olan bir evreyi gösteriyor. Onun için ikisi de tarihi manada çok değerli. İki lokasyonun yan yana olması da buranın evvelce beri insanların kullandığı, yerleşik hayata geçtiği yerler olarak tarihteki ehemmiyetini koruyor. Biz de bunu göstermeye çalışıyoruz. Hilar Mağaraları da bu açıdan değerli.”
“Hilar Mağaraları’nın turizm potansiyelini artırmak emeliyle çalışıyoruz” diyen Karaaslan, ilçedeki öğrencilerin mağaraları gezip görmesi ve tanıması gayesiyle çeşitli etkinlikler düzenlediklerini söyledi.
BIRKLEYN MAĞARALARI’NDA ÇİVİ YAZITLRI YER ALIYOR
Diyarbakır’ın Lice ile Bingöl’ün Genç ilçeleri ortasında yer alan ve Antik Çağ’da yerleşim yeri olarak kullanılan Bırkleyn Mağaraları da bölgenin terörden temizlenmesiyle sık sık ziyaret edilen bir yer olarak dikkati çekiyor.
M.Ö. 6 bin yılından beri kullanıldığı belirtilen, Neolitik Çağ’dan itibaren yerleşmenin başladığı tespit edilen mağaralarda Asur Hükümdarları I. Tiglat-Pileser ve III. Salman Nassar’ın egemenliklerinin nişanesi olarak yaptırdıkları kabartma ve çivi yazıları yer alıyor.
Bırkleyn Mağaraları, atletler tarafından tabiat yürüyüşü, yaz aylarında ise sıcaktan bunalan vatandaşların serinlemek için tercih ettiği mesire alanlarının ortasında yer alıyor.
“AKÇATEPE MAĞARASI KIYMETLİ BİR KEŞİF”
Elazığ’ın Keban ilçesinde tektonizma ve karstik çözünme sonucu oluşan Akçatepe Mağarası ise nadir görülen jeomorfolojik oluşumlarıyla ziyaretçilerini ağırlamayı bekliyor.
Akçetepe köyü mevkisinde Fırat Havzası Değirmendere Vadisi’ndeki dağın yamacında girişi bulunan 1400 metrekare genişliğindeki mağara, 2018’de Fırat Üniversitesi akademisyenleri tarafından birinci sefer yapılan inceleme sonucu bilimsel literatüre kazandırıldı.
Birbirlerine orta hollerle bağlı 3 farklı kısımdan oluşan mağara sarkıtları, dikitleri, duvar travertenleri ile kubbeli galeri olarak isimlendirilen kısmında yer alan baca biçimindeki devasa jeomorfolojik oluşumlarıyla dikkati çekiyor.
Yöre halkı tarafından “Karanlık Mağara” olarak bilinen fakat bilimsel literatüre Akçatepe Mağarası ismiyle kazandırılan mağaranın tabiat varlığı olarak tescillenmesine yönelik Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na yapılan müracaatla ilgili süreç devam ediyor.
Mağarada 2018’den bu yana incelemelerde bulunan Fırat Üniversitesi Coğrafya Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Muzaffer Siler, mağaranın jeomorfolojik oluşumlara sahip olduğunu belirtti.
Siler, “Akçatepe Mağarası, Elazığ ve etrafı ile yakın bölge için kıymetli bir keşif zira yakın bölgede bu büyüklükte ve özellikte gezilebilir bir mağaradan pek kelam edemiyoruz. Mağara, Keban ilçesinin uzak bir bölgesinde lakin yeniden yakın vakitte keşfedilen ve ağır bir turizm aktivite alanı olarak ortaya çıkan Saklıkapı ve Karaleylek kanyonuna yakın bir bölgede yer alıyor. Bu açıdan bölgeyi bir turizm destinasyonu olarak düşünürsek turizme kazandırılması daha kolay görünüyor. Bu bölgeyle ilgili yaptığımız akademik çalışmalarımız sonucunda mağaranın oluşum, gelişim ve turizm potansiyelini ortaya koyduk” tabirlerini kullandı.
Mağaranın girişinde 600 metrekare büyüklüğündeki “akça oda” ismini verdikleri ana galerinden batı istikametinde “turunç galeri” ismini verdikleri kısma geçildiğini belirten Siler, bu kısımlarda güçlü karstik damla taşlar, sütunlar, dikitler, duvar traverterlerinin bulunduğunu, üçüncü kısma ise “kubbeli galeri” ismini verdiklerini tabir etti.
Siler, mağaradaki kubbeli galeride her biri 15-20 metre yükseklik ve 4 ile 5 metre ortasında değişen çapa sahip baca biçimindeki jeomorfolojik oluşumların yer aldığını lisana getirdi.
Bu yapıların mağara sistemi içinde nadir görülen jeomorfolojik oluşumlar olduğunu vurgulayan Siler, şöyle konuştu: “Mağara turizme kazandırılabilir. Oluşum, gelişim, gezilebilirlik, görülebilirlik ve içerisindeki ekosistemiyle özel bir mağara. Ayrıyeten oluşumu da kendine has bir karakter gösteriyor. Burada lokal ve günümüzde etkin olmayan bir fay çizgisi kelam konusu, bu fay çizgisini kubbeli oda ismini verdiğimiz kısımda gözlemleyebiliyoruz. Kubbeli oda bir fayı yer altında gözlemleyebildiğimiz çok az yerlerden biri.” (AA)